Po wielu dekadach większego braku zainteresowania przez ostatnie lata geopolityka wraca do łask. Rozważania geopolityczne stają się coraz częstsze, czemu sprzyja napięta sytuacja na płaszczyźnie relacji międzynarodowych. Czego może nauczyć geopolityka i co tak naprawdę kryje się pod tą nazwą?
Zgodnie z fenomenalnie prostą i maksymalnie treściwą definicją prof. Leszka Moczulskiego, geopolityka zajmuje się badaniem potęg w czasie i terytorium. Pod mianem „potęgi” kryją się oczywiście państwach, lecz nie wszystkie, a przede wszystkim te, które są największymi mocarstwami. Wielkie konflikty, w których geografia odgrywa istotną rolę, są także obszarem badawczych geopolityków.
Geopolityka – rola terytorium w kształtowaniu się polityki
O ile geopolityka raczej nie będzie zajmowała bieżąca sytuacja geopolityczna Liechtensteinu lub Księstwa Monako, o tyle położenie geopolityczne Polski lub sytuacja pomiędzy np. Stanami Zjednoczonymi a Chińską Republiką Ludową jak najbardziej. Pod względem formalnym geopolityka jest subdyscypliną badawczą, wchodząca w skład szeroko rozumianych nauk o polityce i nauk internacjologicznych. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że do zainteresowań tej subdyscypliny badawczej wchodzi zarówno polityka, jak i geografia. W przeciwieństwie jednak do geografii politycznej nauka ta nie ma charakteru deterministycznego, lecz probabilistyczny.
Układy rzeczne, masywy górskie, ukształtowanie granic międzypaństwowych, przynależność państw do określonych systemów finansowych, występowanie surowców naturalnych, zwłaszcza energetycznych, a nawet rodzaj klimatu – charakter wszystkich tych zjawisk szczegółowo badany jest przez geopolityków. Na ich podstawie geopolityka stara się zrozumieć współczesne podziały międzypaństwowe, a nawet prognozować przyszłe.
Przykłady istotnych sytuacji pod względem geopolitycznym
Współczesna rywalizacja ekonomiczna pomiędzy Chińską Republiką Ludową a Stanami Zjednoczonymi, najdobitniej wyrażona w wojnie handlowej, jest doskonałą współczesną egzemplifikacją rywalizacji o charakterze geopolitycznym. Do podobnego rodzaju sytuacji zaliczyć można m.in. wojnę w Zatoce Perskiej, konflikt w Afganistanie i Iraku, jak i nawet w pewnym zakresie pierwszą i drugą wojnę światową. Niemniej interesującym polem badawczym geopolityków jest Polska, m.in. w kontekście potencjalnego zagrożenia ze strony rosyjskiej tudzież geopolitycznej koncepcji „Międzymorza”, po raz pierwszy przedstawionej już w dwudziestoleciu międzywojennym.