Proces to sekwencyjna zmiana zjawisk lub stanów w rozwoju jakiegoś obiektu, a także szereg sekwencyjnych działań, których celem jest osiągnięcie jakiegoś określonego rezultatu. Tak więc proces charakteryzuje się zarówno dynamiką, jak i orientacją na osiągnięcie konkretnego rezultatu.
Procesy logistyczne wywierają znaczący wpływ na gospodarkę przedsiębiorstwa, kształtują jego wskaźniki finansowe oraz wpływają na pozycję przedsiębiorstwa na rynku. Wszystkie procesy – zakupienie i zaopatrywanie, magazynowanie, dystrybucja, transport itd. – powinny podlegać weryfikacji pod względem efektywności ekonomicznej. Najbardziej odpowiadające temu narzędzia to metody analizy ekonomicznej, które pozwalają:
- Ujawnić i określić faktyczny stan bieżących procesów logistycznych,
- Określić i wyjaśnić źródła i przyczyny pojawiających się problemów,
- Sporządzać prognozy krótkotrwałe dot. rozwoju procesów,
- Wyciągnąć wnioski i rekomendacje, których wdrożenie pozwoli się pozbyć odchyleń od normy i zapewnić wzrost efektywności.
Analiza procesów logistycznych składa się z analizy procesów (przepływów) materialnych i informacyjnych oraz z analizy kosztów logistycznych. Z kolei analiza procesów (przepływów) materialnych i informacyjnych zawiera następujące typy analizy:
- Analiza procesów zaopatrzenia,
- Analiza zapasów,
- Analiza procesów magazynowych,
- Analiza procesu sprzedaży.
Analiza menedżerska procesów logistycznych zawiera:
- Własną produkcję lub zaopatrzenie,
- Wybór źródeł zakupów zaopatrzeniowych,
- Analizę efektywności obsługi transportowej,
- Analizę efektywności inwestycji związanych z magazynowaniem,
- Wybór kanałów dystrybucji.
Procesy logistyczne można pojmować na różne sposoby. Jeśli patrzeć na nie z perspektywy głównych kierunków (dziedzin) praktycznego zarządzania logistycznego, wyróżnić należy następujące fizyczne procesy logistyczne, którym towarzyszą odpowiednie procesy informacyjne:
- Zaopatrzenie: jest to proces dostarczania potrzebnych dóbr (materiałów, surowców, innych towarów) do miejsca produkcji lub innego przetworzenia tych dóbr poprzez stworzenie wartości dodanej; od efektywności i płynności tego procesu zależy cały proces produkcji, a mianowicie jego szybkość i efektywność, a co za tym idzie – wielkość zysków i zwrotu z inwestycji,
- Produkcja: procesy logistyczne ograniczają się w tej sferze do bezpośrednich przepływów materialnych na fabryce, w zakładzie przemysłowym lub w innym miejscu tworzenia wartości dodanej, np. ruch surowców czy też półproduktów wzdłuż linii produkcyjnej itd.,
- Magazynowanie: im krótszy jest cykl produkcyjny, tym większego znaczenia nabiera proces magazynowania, czyli przechowywania dóbr materialnych, zwłaszcza wyrobów gotowych i innych towarów; od sposobu zarządzania procesem magazynowania zależy wielkość środków zamrożonych w zapasach i zdolność przedsiębiorstwa do zaspokajania potrzeb klientów jak najszybciej, co przekłada się na przewagę konkurencyjną i zwiększenie zysków, ale wymaga też zamrażania środków pieniężnych w towarze,
- Dystrybucja: dokonywana jest zwykle za pomocą transportu: drogowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, lotniczego, morskiego itd.; jedna z niewielu dziedzin, gdzie osiągnąć można nawet kilkakrotne zmniejszenie kosztów zmiennych na jednostkę towaru przy wdrażaniu właściwych metod zarządzania dystrybucją.
Z punktu widzenia czynności pracowników działu logistyki, wyróżnić można następujące procesy logistyczne, zgodnie z Zarembą (2006: 14-15):
- Obsługa klientów: uczestniczenie pracowników działu logistyki w realizacji konkretnych zamówień i opracowaniu najlepszych rozwiązań transportowych i magazynowych,
- Lokalizacja składów, magazynów i zakładów produkcyjnych: uczestniczenie w podjęciu decyzji związanych z przydziałem środków na cele inwestycyjne z punktu widzenia planowania przestrzennego,
- Prognozowanie popytu: czynności marketingowo-logistyczne polegające na możliwie najdokładniejszym przewidywaniu wielkości popytu na każdy rodzaj produkcji przedsiębiorstwa,
- Procesy zaopatrzeniowe: zapewnienie obecności surowców i innych produktów potrzebnych do procesu produkcji,
- Przepływ informacji: zapewnienie stosownej dokumentacji papierowej i/lub elektronicznej towarzyszącej każdej fizycznej czynności logistycznej,
- Pakowanie: jeden z aspektów procesu realizacji zamówienia polegający na znalezieniu w magazynie właściwego zestawu produktów zamówionych przez klienta, połączeniu ich, bezpośrednio pakowaniu i znakowaniu,
- Kontrola zapasów: wyznaczenie, czy zapasy wszystkich surowców, półproduktów, paliwa itd. są na wystarczającym poziomie, by zapewnić jednocześnie płynność produkcji i realizacji zamówień i jak najmniejsze zamrażanie środków w towarze,
- Obsługa zwrotów: czynności związane ze sprawdzaniem zwróconych towarów i ich wysyłką do odpowiednich działów czy placówek firmy,
- Realizowanie zamówień: kompleksowy proces zaspokajania potrzeb klientów ujawnionych w akcie złożenia zamówienia,
- Gospodarowanie odpadami: zarządzanie logistyczneobiektami, które zostają po procesie produkcyjnym, w sposób odpowiadający celom i zasadom ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego,
- Czynności transportowe: efektywne dostarczenie produkcji przedsiębiorstwa do klientów oraz surowców, półproduktów, paliwa i części zamiennych w ramach procesu zaopatrzenie, jeśli przedsiębiorstwo dostarcza je we własnym zakresie,
- Składowanie lub magazynowanie: efektywne przechowywanie zarówno surowców, jak i wyrobów gotowych w celu zapewnienia płynności procesu produkcji i realizacji zamówień.
Procesy logistyczne przeprowadzane we właściwy i odpowiedzialny sposób przyczyniają się do tworzenia przewagi konkurencyjnej i zwiększenia zysków firmy.