Zmiany w rozliczaniu podatku VAT za usługi budowlane

Początkiem roku 2017 weszły w życie zmiany w Ustawie o podatku VAT. Wiele prac budowlanych wykonywanych na terenie kraju zostało objętych tzw. odwrotnym obciążeniem VAT. W myśl przepisów prawnych obowiązek rozliczania podatku VAT został przeniesiony ze sprzedawcy na nabywcę. Zmiany dotyczą także fakturowania usług budowlanych. Na czym dokładnie polegają zmiany i jakie są ich skutki?

Zmiany w podatku VAT – dlaczego wprowadzono?

Nowelizacja Ustawy o podatku VAT dotycząca odwrotnego obciążenia podatku ma na celu walkę z wyłudzeniami podatku VAT. W ten sposób uszczelniony zostaje system podatkowy. Ograniczeniu mają ulec nadużycia oraz oszustwa w tej dziedzinie. Zmiany dotyczą prac budowlanych, w tym także tych obejmujących naprawę, porządkowanie, konserwację, przebudowę i rozbiórkę budynków, wykonanie instalacji elektrycznych, cieplnych oraz odbiór prac budowlanych, który zostanie uznany za dostawę towarów.

Jakie rodzaje faktur za usługi budowlane są obowiązujące od 1 stycznia 2017 roku?

Do końca roku 2016 podmiotem zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT był sprzedawca. Czas powstania obowiązku podatkowego był uzależniony od statusu nabywcy, określonego w art. 106b ust. 1 ustawy o VAT. Ustalenia zawarte w tym artykule zostały zmienione Ustawą z dnia 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy i podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DZ.U. 2016 poz. 2024). Zmian dokonano w art. 17, który wskazuje podmioty uznawane za podatnika w określonej transakcji. Dodatkowo zmianie uległ zapis załącznika 11 (dotyczący wykazu towarów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 7). Dodano też załącznik 14 (dot. wykazu usług, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 8).

Usługi budowlane, które są świadczone przez płatników podatku VAT od 1 stycznia mogą być fakturowane następująco (uwzględniając status odbiorcy usługi):

• jeśli odbiorca jest osobą fizyczną: tzw. faktura krajowa wystawiana na zasadach ogólnych. Obowiązek podatkowy powstaje u sprzedawcy wraz z datą wykonania usługi.
• jeśli odbiorca to firma – inwestor– tzw. faktura na usługi budowlane. Obowiązek podatkowy następuje wraz z datą wystawienia faktury, ale nie później niż w terminie 30 dni od wykonania usługi.
• jeśli odbiorca jest głównym wykonawcą, płatnikiem podatku VAT – tzw. faktura na usługi budowlane z odwrotnym obciążeniem. Zapłata podatku VAT należy do obowiązków odbiorcy.

Kiedy podatnik jest zobowiązany do rozliczania podatku VAT na nowych zasadach?

Odwrotne obciążenie VAT to procedura, która przenosi obowiązek rozliczania podatku VAT ze sprzedawcy na nabywcę.

Obowiązkiem rozliczenia podatku VAT na zasadzie odwrotnego obciążenia jest obarczony podatnik, jeśli spełnione zostaną wszystkie warunki zawarte w art. 17 ust.1 pkt 8:

• sprzedaż dotyczy usług wyszczególnionych w załączniku 14 Ustawy o podatku VAT. W punktach od 2 do 48 załącznika nr 14 wymienione zostały usługi budowlane, punkt 1 dotyczy prawa do emisji gazów cieplarnianych.
• sprzedawca jest czynnym podatnikiem VAT i nie korzysta ze zwolnienia z VAT-u na podstawie art. 113 ust.1 i 9 (podatnik ściśle określony w art. 15 ustawy o VAT).
• nabywcą usługi jest podatnik opisany w art. 15 ustawy i jest zarejestrowany jako „podatnik VAT czynny”.
• firma oferuje swoje usługi jako podwykonawca.

Po spełnieniu wszystkich wymienionych powyżej warunków, sprzedawca nie wykazuje na fakturze stawki i kwoty podatku VAT, ale zamieszcza adnotację na temat odwrotnego obciążenia. Sprzedaż jest uwzględniana także na deklaracji VAT 27. Podsumowania oraz ewentualna korekta do informacji mogą być przekazywane wyłącznie elektronicznie i tylko za okres obejmujący miesiąc (do 25 lutego za styczeń 2017 itd.). Jeśli nie zostanie spełniony choć jeden z warunków, które określa art. 17 ust. 1 pkt 8, wtedy usługodawcy korzystają z dotychczasowych zasad rozliczeń usług budowlanych i budowlano-montażowych.

Jakie wątpliwości budzą zmiany w zapisach w ustawie o podatku VAT?

Wykaz usług podlegających nowym zasadom rozliczeń podatku VAT został przygotowany na podstawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU). Problematyczne wydaje się jednak przyporządkowanie niektórych usług do konkretnej grupy, zwłaszcza prac kompleksowych związanej z dostawą towaru i wykonaniem usługi. Nie zostały bowiem przygotowane akty prawne, które by te działania porządkowały. Podatnik będzie musiał więc samodzielnie podjąć decyzję czy dzielić usługę na roboty budowlane (które podlegają odwrotnemu obciążeniu) oraz na usługi projektowe i dostawę materiałów (które nie podlegają odwrotnemu obciążeniu).

Nie została zdefiniowana osoba podwykonawcy. Podczas konsultacji ustawy Ministerstwo Finansów powołało się na słownikową definicję: podwykonawcą jest „firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego podwykonawcy”. W takim wypadku podwykonawca, który zleca wykonanie usługi kolejnemu podwykonawcy traktowany jest jak wykonawca główny.

Zapisy Ustawy o podatku VAT nie precyzują tzw. refakturowania usług budowlanych. Nie wiadomo czy stosować wobec nich odwrotne obciążenie, czy też nie. Zdaniem specjalistów w przypadku refakturowania podatnik sam otrzymał i świadczył usługi, więc odwrotne obciążenie ma zastosowanie.

Wątpliwości dotyczą także momentu wykonania usługi. Do celów podatkowym nie zawsze trzeba wiązać moment wykonania usługi budowlanej lub budowlano-montażowej z dopełnieniem formalności cywilnoprawnych (podpisanie protokołu zdawczo-zbiorczego).

Zdaniem ekonomistów, na tych zmianach mogą najwięcej stracić podwykonawcy. Skutkiem wprowadzenia zmian przedsiębiorcy, którzy oferują usługi objęte odwrotnym obciążeniem VAT nie mogą wykazywać należnego VAT-u i kompensować z nim podatku od towarów i usług nabytych w związku ze świadczeniem usługi. W przypadku zakupu materiałów budowlanych, będą musieli uiścić cenę zawierającą VAT, a sami będą otrzymywać należności bez VAT-u. Mogą natomiast wystąpić o zwrot VAT. Cała procedura będzie jednak utrudniona, ponieważ organy prowadzące kontrolę mogą wstrzymać zwrot podatku na czas prowadzonych działań weryfikacyjnych dotyczących zasadności zwrotu. Takie działania mogą potrwać nawet kilka miesięcy i zachwiać płynnością finansową firm.

Błędne obliczenia natomiast mogą skutkować koniecznością zapłaty podatku wraz z odsetkami oraz 30% sankcją VAT, dlatego jeśli brakuje nam czasu na śledzenie przepisów prawnych na bieżąco zasadne wydaje się skorzystanie z pomocy biura księgowego oferującego doradztwo podatkowe.

Co jeszcze ulegnie zmianie w związku z odwrotnym obciążeniem podatkiem VAT?

Ustawa, która weszła w życie 1 stycznia 2017 roku zmienia również zakres dostaw, dla których obowiązek rozliczenia podatku VAT przez nabywcę zależy od wartości dostawy w ramach transakcji jednolitej gospodarczo. Załącznik 11 do ustawy o VAT jasno wskazywał, że taki obowiązek dotyczy towarów wyszczególnionych w poz. 28a-28c. Zmieniony zakres towarów uwzględniono w pozycjach 28-28c.

Do listy towarów objętych odwrotnym obciążeniem dodano m.in. srebro i platynę (nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu, lub proszku), metale szlachetne czy srebro platerowane złotem (nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu). Co więcej zapisy związane z regułami rozliczenia na zasadach odwrotnego obciążenia dotyczące usług budowlanych, uwzględniają też prawa do emisji gazów cieplarnianych.

Odwrotne obciążenie w budownictwie – szanse i zagrożenia

Wprowadzona ustawa, której celem było uszczelnienie systemu podatkowego w Polsce wzbudziła wśród przedsiębiorców wiele wątpliwości. Czy będzie skuteczna? Nie wiadomo. Na analizy trzeba będzie jeszcze poczekać. Faktem, jest, że dla podwykonawców usług budowlanych nowy schemat opodatkowania to znacząca zmiana, dlatego w razie wątpliwości związanych z podatkiem VAT w budownictwie, warto zwrócić się o pomoc do pracowników licencjonowanego biura rachunkowego.